SEBZE VE MEYVELER

SEBZE VE MEYVELER

Sebze ve Meyvelerin Önemi

Pratikte genellikle yemek ve salata olarak yenenlere sebze, tatlı yerine yenenlere ise meyve denir. Ülkemizde sebze ve meyvelerin tüketimi bölgelere, mevsimlere, bahçecilik olanaklarına ve alışkanlıklara göre değişmektedir.

Sebze ve meyveler taze olarak (çiğ ve pişmiş) mutfaklarda kullanıldığı gibi gıda sanayinde, çeşitli şekillerde işlenmiş (konserve, kurutma, dondurma vb.) olarak da kullanılabilir. Sebze ve meyveler çorbalarda, etli ve zeytinyağlı yemeklerde, garnitür olarak salatalarda, turşu ve reçel yapımında, pasta, börek ve tatlılarda kullanılmaktadır.

Sebze ve Meyvelerin Gruplandırılması Sebzeler bitkiden elde edildikleri kısımlara göre aşağıdaki gibi gruplandırılabilir. 

 Yumruları yenen sebzeler: patates, yer elması

  Kökleri yenen sebzeler: şalgam grubu, havuç, kereviz, pancar 

 Soğan ve sürgünleri yenen sebzeler: pırasa, soğan, sarımsak 

 Sürgünleri yenen sebzeler: kuşkonmaz 

 Yaprakları yenen sebzeler: lahana, ıspanak, marul, semizotu, pazı vb. 

 Çiçek ve çiçek tablası yenen sebzeler: enginar, karnabahar, bamya

  Meyvesi yenen sebzeler: domates, patlıcan, biber, salatalık, kabak 

 Meyve ve tohumları bir arada yenen sebzeler: taze fasulye, bezelye.

 Sebze ve meyveler renklerine göre de aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: 

 Yeşil sebzeler, bileşimlerinde fazla miktarda klorofil pigmenti bulunanlardır. Bu sebzelerde aynı zamanda karotenoidler ve flavonoidler de vardır. 

 Kırmızı renkli sebzelerde antosiyonin pigmentleri vardır. Kırmızı lahana, kırmızı pancar örnektir.

  Sarı renkli sebzelerde, karotenoidler bulunur. Havuç, kayısı, domates bu gruba girer. Turunçgiller grubu meyvelerde karotenoidler ve flavonoidler bulunur. 

 Beyaz renklilerde ise flavonoid pigmenti vardır. Patates, soğan, patlıcan, karnabahar ve kereviz; meyvelerden elma, armut ve şeftalinin rengini verir. 

Sebze ve Meyvelerin Besin Değeri 

Sebze ve meyvelerin %70-98’i sudur. Taze sebze ve meyveler özellikle vitamin, mineral ve selüloz gibi sindirilmeyen karbonhidratlar yönünden iyi kaynaktır. C vitamini ihtiyacı, yalnız bu gruptaki besinlerle karşılanır. 

Yeşil, sarı ve turuncu sebze ve meyveler A vitamininin ön maddesi karotenlerden zengindir. Yeşil yapraklı sebzeler, B grubu vitaminlerinin çoğu, C, K, E vitaminlerinin de iyi kaynağıdır. Demir ve kalsiyum gibi minerallere olan ihtiyacın karşılanmasına katkıda bulunur. Bu gruptaki besinlerin protein oranı düşüktür. Bu nedenle protein ihtiyacının karşılanmasında katkıları azdır. Sebze ve meyvelerin çoğunun enerji değeri düşüktür.

 Sindirilmeyen karbonhidratlar içerdikleri sebebiyle de bağırsakların çalışmasını ve boşalmasını kolaylaştırır. 

Sebze ve Meyvelerin Günlük Alınması Gereken Porsiyon Miktarı 

Yetişkin bir birey günde 3-4 porsiyon sebze ve meyve tüketmelidir. En az bir porsiyonu çiğ olarak bir porsiyonu da yeşil yapraklı sebzelerden alınmalıdır. Domates, turunçgiller, havuç, marul gibi yiyeceklerden biri veya birkaçından çiğ olarak tüketmeyi alışkanlık hâline getirmelidir.